Form follows ...

برای ضیافت 13
فرم و مفهوم آن در معماری معاصر
(این متن هنوز ویرایش نهایی نشده است)

بنای فوق چیست یا چه می تواند باشد؟
سرمنشا فرم معماری چه می تواند باشد یا با بازگشت به عنوان این پست فرم از چه تبعیت می کند؟ عوامل زیادی بر فرم معماری موثرند از اقلیم و عوارض طبیعی زمین گرفته تا سازه و وعملکرد و سرمایه , قوانین و استاندارهای ساخت, نرم افزارهای طراحی, عوامل فرهنگی و اسطوره ها و .. که می توانند دستمایه الهام طراحان قرار گیرند.
فرم معماری اگر چه به ظاهر از ذهن معمار است که بروز و ظهور می یابد اما ساده لوحانه است اگر دیگر عوامل بیرونی نظیر تغییرات سیاسی-اجتماعی, فرهنگی و ناپایداریهای اقتصادی و.. که از مشخصه های عصر مدرن اند, پیشرفتهای تکنولوژیک چه در زمینه سازه و مصالح و چه نرم افزارهای طراحی و بازسازی کننده فضا نادیده بگیریم.
از ظهور معماری پست مدرن از دهه 70 به بعد, حوادثی چون سقوط بازار سهام نیویورک در 1987, فروریختن دیوار برلین در 1989, واقعه 11 سپتامبر و اکنون بحران اقتصاد جهانی هر یک نشانه هایی از این دوران همراه با تردید و تغییر است که دیگر همچون دنیای شسته رفته نیاکان معماری مدرن رو به جلو و نوید دهنده ممکن است نباشد.

شاید جمله معروفی که نقطه عزیمت به دوره مدرن را نشانه گذاری کرده است نقطه شروع خوبی باشد.
فرم پیرو عملکرد است. اگر چه به ظاهر مراد این جمله روشن است اما به راستی منظور مدرنیستهایی چون سولیوان از عملکرد چه بوده است؟ آیا تمام فرمهایی که تحت این مانیفست آفریده شده اند از عملکرشان پیروی کرده اند؟ آیا این عملکرد این بناها بوده که مرهون نگرانی معماران مدرن قرار گرفته یا دغدغه های زیبایی شناسانه آنها بوده که در پوستین عملکرد صورت واقع به خود می گرفته.
در کتاب برج ایفل, بارت توضیح می دهد که چطور این دغدغه عملکری بودن یا عملکردی نمایاندن یک بنا مدافعان برج را واداشته تا برای این نشانه و سمبول تکنولوژی عصر تا بتوانند عملکردهای مضحک دست و پا کنند تا مبادا در مظان ننگ بی عملکردی قرار گیرد.
کارول ویلیس در" کتاب فرم از پول تبعیت می کند, بلند مرتبه ها و آسمانخراشهای نیویورک و شیکاگو" بر خلاف عنوان کتاب که به ظاهر بر تاثیر نقش سرمایه فرم آسمانخراشها و بلندمرتبه ها دلالت می کند, بر تفاوت فرم چنین بناهایی در دو شهر نیویورک و شیکاگو دست می گذارد و از نقش موثر محیط متفاوت این دو شهر و قوانین واستانداردهای شهری بر فرم برجها پرده بر می دارد. چیزی که ویلیس آنرا کاپیتالیسم محلی یا بومی می نامد.

پیتر بلیک در کتاب "فرم از ناکامی تبعیت می کند" به واکاوی علل شکست معماری مدرن و طبل توخالی شعارهایی نظیر فرم از عملکرد تبعیت می کند می پردازد. براستی عملکرد در یک بنا بر چه عواملی دلالت می کند؟ آیا صرف برآوردن نیازهای فیزیکی نشان از عملکرد خوب است؟ نور, تهویه , ابعاد مناسب, قیمت, استحکام و..
آیا پیروی فرم از عملکرد به این معناست که با دیدن بنا بتوانیم عملکردش را تشخیص دهیم؟ وقتی که می گوییم " این ساختمان که اصلا به یک کتابخانه نمی ماند" آیا اقرار می کنیم که عملکرد ساختمان مورد بی توجهی قرار گرفته یا در واقع اعتراف می کنیم که این کتابخانه با آنچه تا بحال به عنوان کتابخانه می شناختیم متفاوت است. پیتر آیزمن در کتاب " Re: working Eisenman " می گوید وقتی می گوییم بنایی فراعملکردی است به این معنا نیست که فاقد عملکرد است بلکه مراد آنست که فرم آن لزوما تابع عملکردش نیست.