شهر جهانی

در دنیای کنونی شهرها با جای دادن جمعیت عظیم شهرنشین به عنوان مراکز تولید سرمایه , فرهنگ , داد و ستد و مصرف جمعی شناخته شده اند. ظهور مظاهر مختلف مدرنی نظیر هواپیماها و وسایل سریع السیر , شبکه های پرسرعت اینترنت و ماهواره, پوشش گسترده شبکه های تلوزیونی و ... به نقل و انتقال هر چه سریعتر سرمایه , توریسم, اخبار وتحقق آنچه دهکده جهانی نامیده می شود منجر شده .با این وجود جهانی شدن پدیده این نیست که در چند دهه اخیر اتفاق افتاده باشد چرا که در طول تاریخ شهرهای مهم سراسر دنیا از طریق مبادلات بازرگانی , لشکرکشی ها و .. با فرهنگ و دانش سایر نقاط ارتباط برقرار می کردند ( داستان معروف بازرگان در بوستان سعدی[i] یا جهان گردانی نظیر مارکوپولو نمادهای خوبی از این واقعیت اند) اما سر سرعت سرسام آور این تبادلات در چند دهه اخیر و تاثیراتی که حتی دوردست ترین روستاهای دور دنیا را مصون نگذاشته است بر اهمیت هر چه بیشتر این موضوع می افزاید.
-
دیدگاه های رایج در مورد پدیده جهانی شدن

دو تئوری مختلف را در قبال موضوع جهانی شدن مطرح می کند. Wiliam Schawb
1- تئوری خوش بینانه فوکویاما (1992) که معتقد به ظهور جهانی آرام , کامیاب بر اساس بازار آزاد و لیبرال دموکراسی پس از پایان جنگ سرد است.

2- در نقطه مقابل وی هانتینگتون (1996) تئوری برخورد تمدنها را مطرح می کند. اگر چه وی ظهور اقتصاد جهانی را بر اساس بازار آزاد می پذیرد اما در زمینه فرهنگ , چنین یکپارچگی و وحدتی را پیش بینی نمی کند بلکه جهان آینده را جهان فرهنگهای مختلف می داند. وی این تمدنها را به سه دسته تقسیم می کند:

دیدگاه مهم دیگری در این زمینه دیدگاه فریدمن (1999) است که چهار عامل را برای ظهور جهانی شدن ضروری می داند:
دموکراتیک سازی تکنولوژی , سرمایه مالی , اطلاعات و تصمیم گیری اگر چه این عوامل بر آنچه جهانی شدن می نامیم نقش انکارناپذیر داشته اند فریدمن از روی دیگر داستان غافل می ماند. اگر چه این عوامل دامنه ابتکار عمل و آزادی را برای وارد شدن به اقتصاد جهانی تسهیل کرده اند اما گروههای مختلف به طور برابر از این مزایا بهره مند نبوده اند. به عنوان مثال کشورهایی که زیرساختهای لازم و سرمایه انسانی کافی برای بهره برداری از این فرایند را دارند شاهد رشد قابل توجهی بوده اند حال آنکه کشورهای فقیر محروم تر مانده اند.

به هر حال از آنجا که پیوستن به اقتصاد جهانی شهرها را چه در زمینه ساختار فیزیکی و چه ساختار اجتماعی-فرهنگی شان دستخوش تغییر قرار می دهد شناخت تاثیرات احتمالی جهانی شدن بر شهرها اهمیت بسیار دارد. اینکه یک شهر چطور برای رقابت در این آشفته بازار جذب سرمایه , توریسم و .. باید خود را آماده کند امروزه به موضوع داغ مباحث آکادمیک تبدیل شده است. ایجاد تصویر شهری , ساخت برجها و ساختمانهای یادمانی , نحوه گفتمان زبان جهانی و محلی در سبک معماری این ساختمان ها , تاثیر اقتصاد نوین و تغییر طبقات اجتماعی بر بافت فیزیکی شهرها و سیاستهایی که برای حفظ و احیا بافتهای تاریخی برای جذب توریسم و انعکاس صدای محلی در این گفتمان جهانی بکار گرفته می شود , خطر از بین رفتن ارزشهای مکانهای محلی و حس مکان بواسطه توریسم بیش از حد و .... از مسائل مهمی هستند که همکاری و همفکری تمامی دست اندرکاران تولید معماری و فضای شهری را از سیاستمداران گرفته تا طراحان و برنامه ریزان شهری , معماران , اقتصاد دانان , سازمانهای گردشگری و ...را می طلبد.

متن کامل این مقاله را در شماره های آتی نقش نو بخوانید.

[i] حکایت :بازرگانی را شنیدم که صد و پنجاه شتر بار داشت و چهل بنده خدمتکار. شبی در جزیره کیش مرا به حجره خویش آورد . همه شب نیارمید از سخنهای پریشان گفتن که فلان انبازم به ترکستان و فلان بضاعت به هندوستان است و این قباله فلان زمین است و فلان چیز را فلان ضمین . گاه گفتی : خاطر اسکندریه دارم که هوایی خوش است . باز گفتی : نه ، که دریای مغرب مشوش است ؛ سعدیا ، سفری دیگر در پیش است ، اگر آن کرده شود بقیت عمر خود به گوشه ای بنشینم. گفتم : آن کدام سفرست ؟ گفت : گوگرد پارسی خواهم بردن به چین که شنیده ام قیمتی عظیم دارد و از آنجا کاسه چینی به روم ارم و دیبای رومی به هند و فولاد هندی به حلب و آبگینه حلبی به یمن و برد یمانی به پارس و زان پس ترک تجارت کنم و به دکانی بنشینم. انصاف ، ازین ماخولیا چندان فرو گفت که بیش طاقت گفتنش نماند . گفت : ای سعدی ، تو هم سخنی بگوی از آنها که دیده ای و شنیده. گفتم : آن شنیدستى که در اقصاى غوربار سالارى بیفتاد از ستورگفت : چشم تنگ دنیادوست رایا قناعت پر کند یا خاک گور

Rennie Short, J. (2004). Global Metropolitan: Globalizing cities in a Capitalist World, London, Routledge, 2004, 47-56